زردزخم: علت، تشخیص و درمان

زردزخم یکی از عفونت‌های پوستی شایع است که معمولاً به وسیله استافیلوکوک اورئوس، یا باکتری استاف به‌وجود می‌آید. در برخی موارد این عارضه ناشی از باکتری‌های استرپتوکوک گروه آ است، که همان باکتری‌های ایجاد کننده گلو درد استرپتوكوكی‌ و مخملک هستند. گونه‌های خاصی از باکتری‌های استرپ که عامل بروز زرد زخم هستند می‌توانند منجر به گلومرولونفریت، که یک بیماری التهابی کلیه است، نیز بشوند. گلومرولونفریت می‌تواند باعث فشار خون بالا و وجود خون در ادرار شود.

انواع زرد زخم

 زردزخم انواع مختلفی دارد. وجه تمایز انواع زرد زخم، علل و علائم آن‌ها هستند.

زرد زخم غیرتاولی

این نوع زرد زخم، که به آن زرد زخم مسری هم گفته می‌شود، شایع‌ترین زرد زخم در کودکان بوده و بسیار مسری است. این نوع زرد زخم معمولاً با ظهور تاول‌های قرمزی در اطراف دهان و بینی شروع می‌شود.

این تاول‌ها می‌ترکند و رَش قرمزی به جا می‌گذارند که ترشح داشته و بعداً دلمه می‌بندد. این رش، ممکن است خارش داشته باشد اما دردناک نیست. زرد زخم غیرتاولی باعث تورم گره‌های لنفاوی (غدد لوبیا مانندی که برای مقابله با عفونت به بدن کمک می‌کنند) نیز می‌شود.

زرد زخم تاولی

زرد زخم تاولی نوع نادرتری از این اختلال است که باعث ظاهر شدن تاول‌های بزرگتر روی بالا تنه نوزادان و کودکان خردسال می‌شود.

این نوع زرد زخم بیشتر در میان کودکان زیر دو سال شایع است. تاول‌ها معمولاً ابتدا روی بالا تنه، دست‌ها و پاها ظاهر می‌شوند. این تاول‌ها اوایل شفاف هستند اما بعداً کدر می‌شوند.

معمولاً تاول‌های ناشی از زرد زخم تاولی بیشتر از تاول‌های ناشی از سایر انواع زرد زخم دوام دارند. عموماً نواحی اطراف تاول‌ها قرمز است و خارش دارد.

اکتیما

اکتیما که نوع جدی‌تر از زرد زخم است، به عمق پایین‌تری از پوست نفوذ می‌کند (و باعث ایجاد تاول‌های پر از مایع یا چرکی می‌شود که به زخم‌های عمیقی تبدیل می‌شوند).

اکتیما جدی‌ترین نوع زرد زخم است زیرا علاوه بر لایه بالایی پوست بر لایه دوم آن نیز تأثیر می‌گذارد. معمولاً تاول‌های دردناک بوده و به زخم‌های باز و ناراحت کننده‌ای تبدیل می‌شوند. همچنین ممکن است گره‌های لنفاوی ورم کرده و بافت اسکار(جوشگاه) تشکیل شود.

مشخصات بالینی زرد زخم

 اگرچه زرد زخم اولیه بیشتر نواحی بدون محافظ بدن مثل صورت و دست‌ها را درگیر می‌کند، اما می‌تواند بر بالاتنه و سایر بخش‌های بدن نیز تأثیر بگذارد. این عارضه می‌تواند باعث ظاهر شدن یک یا چند دسته نامنظم از پلاک‌های سطحی تحریک‌پذیر شود. این پلاک‌ها در حین بهبود گسترش یافته و به صورت ضایعه‌های  قوسی شکل یا حلقوی درمی‌آیند. گاهی اوقات این عارضه باعث بی‌قراری، تب خفیف و لنفادنوپاتی در کودکان می‌شود.

زرد زخم غیرتاولی

زرد زخم غیرتاولی به صورت یک لکه صورتی رنگ شروع می‌شود که سپس به یک تاول کوچک یا جوش چرکی و در نهایت به یک زخم دلمه بسته تبدیل می‌شود. این عارضه در صورت درمان نشدن بعد از 2 تا 4 هفته به دو تشکیل اسکار(جوشگاه) رفع می‌شود.

اکتیما

اکتیما در ابتدا به شکل زردزخم بدون تاول بوده اما سپس به یک زخم نکروتیک تبدیل می‌شود. این نوع زرد زخم به آرامی بهبود یافته و از خود یک اسکار(جوشگاه) به جا می‌گذارد.

زردزخم تاولی

زردزخم تاولی به شکل تاول‌های کوچکی آغاز می‌شود که بعداً به آب‌کیسه‌های شُل و شفافی تبدیل می‌شوند. این عارضه بدون به جا گذاشتن اسکار(جوشگاه) بهبود می‌یابد.

علل زرد زخم

 زرد زخم حاصل عفونی شدن پوست توسط انواع خاصی از باکتری‌ها است. این وضعیت می‌تواند به چند طریق رخ دهد:

• تماس پوست با پوست فردی که دچار زرد زخم است.
• دست زدن به وسایلی که یک فرد مبتلا به زرد زخم با آن‌ها در تماس بوده مانند حوله، رختخواب و اسباب‌بازی‌ها
• آسیب‌دیدگی پوست
• نیش حشرات
• گاز گرفتگی توسط حیوانات

عوامل خطرزا

 عواملی که احتمال بروز زرد زخم را بالا می‌برند عبارتند از:

• سن: بیشتر کودکان 2 تا 5 ساله به زرد زخم دچار می‌شوند. زرد زخم به این دلیل بیشتر در کودکان شایع است که سیستم ایمنی آن‌ها به طور کامل رشد نیافته و اینکه آن‌ها معمولاً وقتشان را بیشتر در جاهایی مثل مدرسه و مهدکودک‌ها می‌گذرانند که به راحتی باعث پراکنده شدن عفونت می‌شوند.
• محیط‌های شلوغ: زرد زخم به راحتی در مدارس و مهدکودک‌ها به دیگران انتقال می‌یابد.
• هوای گرم و مرطوب: زرد زخم بیشتر در تابستان شایع است.
• ابتلا به دیابت: برخی افراد ناقل استافیلوکوک اورئوس هستند (این باکتری‌ها می‌توانند بدون ایجاد هیچگونه مشکلی در بینی بعضی افراد زندگی کنند، البته گاهی اوقات با وارد شدن به آسیب‌دیدگی پوست اطرافشان باعث بروز زرد زخم می‌شوند).
• برخی ورز‌ش‌ها: شرکت کردن در بعضی ورزش‌ها که در آن پوست افراد با یکدیگر تماس پیدا می‌کند، مانند فوتبال، احتمال ابتلا به زرد زخم را افزایش می‌دهد.
• پارگی پوست: باکتری عامل زردزخم اغلب از طریق یک آسیب‌دیدگی کوچک در پوست، نیش حشرات یا رش وارد پوست می‌شود.
• تحریک پوستی ناشی از عارضه‌های دیگر
• رعایت نکردن بهداشت
• ابتلا به درماتیت (التهاب همراه با خارش پوست که گاهی اوقات ناشی از واکنش‌های آلرژیک است)
• بزرگسالان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض اکتیما قرار دارند.

عوارض زرد زخم

 عفونت بافت نرم

گاهی اوقات باکتری عامل زردزخم تهاجمی شده و منجر به بروز سلولیت و لنفانژیت می‌شود؛ باکتریمیِ ناشی از این عارضه می‌تواند منجر به استئومیلیت (عفونت چرکی استخوان)، آرتروز عفونی (عفونت چرکی مفصل) یا ذات‌الریه(عفونت چرکی ریه) شود.

سندرم پوست فلسی استافیلوکوکی

گاهی اوقات، در کودکان زیر 6 سال و بزرگسالان مبتلا به نارسایی پیشرفته کلیه، زردزخم تاولی متمرکز ناشی از سروتیپ‌های استافیلوکوکی خاصی منجر به سندرم پوست فلسی استافیلوکوکی می‌شود. در اینجا، دلمه بستن سطحی و متعاقباً تخریب سطح پوست در ناحیه صورت، در چین‌های پوست و جاهای دیگر، به دلیل اپیدرمولیسین یا اکسفولیاتین متحرک رخ می‌دهد، نه به خاطر عفونت مستقیم پوست. این عارضه جای زخمی به جا نمی‌گذارد.

سندرم شوک سمی

سندرم شوک سمی عارضه‌ای نادری بوده و در موارد نادری به دنبال زرد زخم بروز می‌کند. این عارضه باعث تب، آریتمای پراکنده و سپس رَش پوسته پوسته‌ای، فشار خون پایین و درگیر شدن سایر اندام‌ها می‌شود.

گلومرولونفریت حاد متعاقب ‌استرپتوکوکی

عفونت استرپتوکوکی گروه آ در موارد نادری، 3 تا 6 هفته بعد از عفونی شدن پوست، منجر به گلومرولونفریت حاد متعاقب ‌استرپتوکوکی می‌شود. این عارضه با آنتی‌بادی‌های آنتی- دی‌ان‌آز B و آنتی استرپتولیزین O (ASO) ارتباط دارد.

تب روماتیسمی

در کشورهای گرمسیری، عفونت‌های پوستی استرپتوکوکی گروه آ به ندرت باعث تب روماتیسمی و بیماری روماتیسم قلبی می‌شوند. گمان می‌رود که دلیل این امر این است که انواعی از استرپتوکوک‌های گروه آ که معمولاً روی پوست وجود دارند به گلو (که محل رخ دادن بیشتر عفونت‌های ناشی از تب روماتیسمی است) وارد می‌شوند.

تشخیص

 تشخیص زرد زخم معمولاً به صورت بالینی انجام شده، البته می‌توان برای تأیید تشخیص نظر از سواپ‌های حاوی باکتری‌ها که برای بررسی میکروسکوپی (کوکسی‌های گرم مثبت مشاهده می‌شوند)، کشت و آزمایش حساسیت به آزمایشگاه‌ فرستاده می‌شوند کمک گرفت.

در مواردی که زرد زخم گسترده شده است، شمارش خون وجود لکوسیتوز نوتروفیلی را آشکار می‌کند.

در فرایند تشخیص، به ندرت به نمونه‌برداری از پوست نیاز می‌شود. به هر حال، در بررسی این نمونه‌ها به ویژگی‌های بافت‌شناختی توجه می‌شود.

زرد زخم غیرتاولی

• کوکسی‌های گرم مثبت
• پوستول‌های نوتروفیلی درون اپیدرمی
• نفوذ التهابی متراکم در درم بالایی

زرد زخم تاولی

• جدایش در لایه گرانولار اپی‌درم بدون وجود التهاب یا باکتری‌ها
• سلول‌های آکانتولیتیک
• تراوش التهابی جزئی در درم بالایی
• شبیه به پمفیگوسفولیکوس است

اکتیما

• زخم شدن تمام ضخامت پوست
• روش رنگ‌آمیزی گرم وجود کوکسی‌ها در درون درم را نشان می‌دهد

درمان زرد زخم

 برای درمان زرد زخم مطابق مراحل زیر عمل کنید.

• زخم را تمیز کنید؛ با استفاده از یک دستمال مرطوب به آرامی پوسته‌ها را بردارید
• روی زخم داروی ضدعفونی بزنید.
• نواحی درگیر را بپوشانید.
• اگر زرد زخم گسترده باشد، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی (اغلب فلوکلوگزاسیلین) توصیه می‌شوند.

برای جلوگیری از بروز مجدد زخم‌ها:

• مناطق ناقل پوست را درمان کنید: روی پره‌های بینی پماد آنتی‌بیوتیک بمالید
• هر روز پوست را با صابون آنتی‌باکتریال بشویید یا آن را در ظرفی از مایع سفید کننده رقیق شده بخیسانید
• منبع عفونت مجدد (یعنی فرد ناقل یا آلوده به باکتری) را شناسایی و درمان کنید

برای کاهش احتمال انتقال عفونت به دیگران:

• از تماس نزدیک با دیگران بپرهیزید.
• کودکان باید تا زمان خشک شدن کامل پوسته زخم‌ها از مدرسه دور بمانند.
• از حوله‌ جداگانه استفاده کنید.
• هر روز لباس‌ها و ملحفه‌ها را عوض کرده و بشویید.

بررسی مسری بودن زرد زخم

 زرد زخم از طریق تماس با زخم‌ها یا هرگونه ترشحات بینی یا مخاطی یک فرد مبتلا قابل انتقال است. این بیماری همچنین از طریق استفاده مشترک از وسائل شخصی مانند حوله، لباس یا سایر محصولات آرایشی و بهداشتی  نیز انتقال می‌یابد.

زرد زخم، زمانی که رش ناپدید شود، پوست خشکیده زخم‌ها بیفتد، یا بیمار دو روز کامل آنتی‌بیوتیک مصرف کرده باشد دیگر مسری نیست. از آنجا که کودکان تمایل به خاراندن و کندن پوست زخم دارند، در خطر عفونت مجدد قرار دارند.

پیشگیری

 رعایت بهداشت و انجام برخی اقدامات بهداشتی به جلوگیری از بروز زرد زخم کمک می‌کند. این اقدامات بهداشتی عبارتند از:

• شستن مرتب دست‌ها
• دوش گرفتن یا حمام مرتب
• تمیز کردن و پوشاندن هرگونه آسیب‌دیدگی پوست

اگر مبتلا به زرد زخم هستید، چندین مورد وجود دارد که برای جلوگیری از انتشار عفونت به سایر نقاط بدن و افراد دیگر باید آن‌ها را انجام دهید. این موارد عبارتند از:

• استفاده از صابون‌های ضدباکتری برای شستن دست‌ها
• استفاده از حوله تمیز یا حوله کاغذی تازه برای خشک کردن دست‌ها یا بدن
• شستن لباس‌ها و ملحفه‌ها در آب داغ
• تمیز کردن سطوح داخلی خانه با محصولات آنتی‌باکتریال
• کوتاه نگه‌داشتن ناخن‌ها
• اجتناب از رفتن به مدرسه یا مهدکودک در زمانی که هنوز بیماری مسری است
• عدم استفاده مشترک از وسائل بهداشتی شخصی

برای جلوگیری از انتقال زرد زخم به دیگران:

• نواحی درگیر را به آرامی با صابون ملایم شسته و سپس با گاز بپوشانید
• لباس‌ها، ملحفه‌ها و حوله‌های یک فرد مبتلا را هر روز بشویید و اجازه ندهید هیچکس دیگری در خانواده‌تان از آن‌ها استفاده کرد.
• هنگام استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک دستکش بپوشید و سپس دست‌هایتان را کامل بشویید.
• ناخن‌های کودک مبتلا به این عارضه را کوتاه نگه‌دارید تا از آسیب‌های ناشی از خاریدن زخم‌ها جلوگیری شود.
• مکرراً دست‌هایتان را بشویید.
• تا زمانی که پزشک متخصص پوست مسری نبودن بیماری فرزندتان را تأیید نکرده، او را در خانه نگه‌دارید.