تبخال (هرپس سیمپلكس): علت، علائم و درمان آن

تبخال‌ها (تاول‌های تبخالی) یکی از عفونت‌های ویروسی شایع هستند. آن‌ها تاول‌های پر از مایع کوچکی هستند که اغلب روی لب یا اطراف آن ایجاد می‌شوند و گاهی ممکن است نواحی دیگر صورت و بدن را نیز درگیر کند. گاهی اوقات این تاول‌ها به شکل دسته‌هایی در کنار یکدیگر به وجود می‌آیند. پس از ترکیدن این تاول‌ها پوسته خشکی روی آن‌ها شکل می‌گیرد. تبخال‌ها اغلب ظرف مدت یک تا دو هفته بدون به جا ماندن هرگونه بافت اِسکاری رفع می‌شوند. درمانی برای ریشه کنی دائم ویروس تبخال از بدن وجود ندارد و همه درمان ها حمله اخیر تبخال را درمان میکنند. مصرف داروهای ضدویروس به درمان تبخال و کاهش تعداد دفعات تکرار آن‌ها کمک می‌کند.

علائم و نشانه‌ها

 معمولاً یک تبخال چند مرحله را پشت سر می‌گذارد:

• سوزن سوزن شدن و خارش: بسیاری از افراد حدوداً یک روز پیش از شکل گرفتن یک نقطه کوچک، سفت و دردناک و ایجاد تبخال لب و دهان دچار یک حس خارش، سوزش یا سوزن سوزن شدن می‌شوند.
• تاول‌ها: عموماً در امتداد مرز بین لبه بیرونی لب‌ها با پوست صورت تاول‌های کوچک پر از مایعی ظاهر می‌شوند. البته ممکن است تبخال‌ها در اطراف بینی یا روی گونه‌ها هم بروز کند.
• ترشح و تشکیل پوسته سفت: تاول‌های کوچکی ظاهر شده و می‌ترکند، که در نتیجه زخم‌های متورم رو بازی ایجاد می‌شود که از آن‌ها مایعی ترشحی کرده و سپس پوسته سفتی روی آن‌ها را می‌گیرد.

نوع علائم و نشانه‌ها به این موضوع بستگی دارد که تبخال برای بار اول ایجاد شده یا قبلاً نیز وجود داشته است. عموماً تبخال‌های بعدی در همان جای اول ظاهر شده، اما شدت آن‌ها کمتر از بار اول است.

در اکثر موارد هیچگونه نشانه یا علائم قابل توجهی وجود ندارد. در همان موارد اندک نیز، معمولاً علائم تبخال لب و دهان در کودکان و خردسال به شکلی شدید بروز می‌کنند که عبارتند از:

• ضایعات دهانی یا زبانی
• تاول در دهان

• زخم شدن دهان
• درد دهان یا زبان
• تورم لب
• احتمال مشکل بلع
• گلو درد
• تورم غدد
• بالا رفتن دمای بدن
• کمبود آب بدن
• تهوع
• سردرد

همچنین برخی افراد، در اولین باری که تبخال ظاهر می‌شود دچار علائم زیر نیز می‌شوند:

• تب
• دردناک و ساییده شدن لثه‌ها
• گلو درد
• سردرد
• درد عضلات
• تورم غدد لنفاوی

علت‌ها و دلایل

 اشکال خاصی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) عامل بروز تبخال هستند، از علت تبخال می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• HSV-1 معمولاً باعث بروز تبخال می‌شود
• HSV-2 معمولاً باعث هرپس آلت تناسلی می‌شود

البته، هر کدام از این دو می‌توانند باعث تبخال در صورت یا آلت جنسی شوند.

• اکثر افراد آلوده به ویروس عامل تبخال هیچگاه علائم یا نشانه‌هایی از خود بروز نمی‌دهند.
• تبخال‌ها، بیش از همه، در زمان ترشح تاول‌ها مسری هستند.
• البته بدون وجود تاول نیز امکان انتقال ویروس به دیگران وجود دارد.
• تب یا عفونت ویروسی
• تغییرات هورمونی مانند تغییرات هورمونی ناشی از عادت ماهانه یا بارداری
• قرار گرفتن در معرض آفتاب یا باد

اثر استرس بر تبخال

عوامل خطرزا

 افرادی که سیستم ایمنی بدنشان تضعیف شده در خطر بالاتری برای آسیب دیدن از عوارض این ویروس قرار دارند. عارضه‌های پزشکی و درمان‌هایی که خطر این عوارض را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• ایدز
• سوختگی‌های شدید
• اگزما
• شیمی درمانی برای سرطان
• داروهای ضد پس زدن عضو پیوندی

عوارض

 عوارض ناشی از ویروس تبخال بسیار به ندرت رخ می‌دهند و معمولاً بیمارانی به آن‌ها دچار می‌شوند که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. البته حتی در چنین مواردی نیز این عوارض شایع نیستند. عوارض احتمالی این عارضه عبارتند از:

التهاب تبخالی بند انگشت

هم HSV-1 و هم HSV-2 می‌توانند به انگشتان سرایت کنند. اغلب به این نوع عفونت عقربک هرپسی گفته می‌شود. مکیدن شست توسط کودک، می‌تواند باعث انتقال عفونت از دهان به شست شود.

التهاب تبخالی قرنیه

گاهی اوقات ویروس تبخال باعث عفونت چشم می‌شود. عفونت‌های مکرر می‌تواند باعث ایجاد اسکار و آسیب و در نهایت مشکلات بینایی و نابینایی شود.

سایر نواحی پوست

افراد مبتلا به اگزما، که یک عارضه پوستی است، تا حد زیادی در خطر سرایت تب خال به سراسر بدنشان هستند. این حالت می‌تواند باعث اورژانسی شدن وضعیت بیمار شود.

التهاب مغز

التهاب مغز اغلب در کودکان مشاهده میشود که در این حالت مغز متورم شده و خطر جدی آسیب مغزی وجود دارد. التهاب مغز می‌تواند جان بیمار را تهدید کند و یکی از راه‌های بروز این عارضه سرایت ویروس تبخال به مغز است. خوشبختانه، احتمال چنین وضعیتی بسیار کم است. برای درمان، داروهای ضدویروس مستقیماً به جریان خون بیمار تزریق می‌شود. معمولاً درمان مؤثر است.

آزمایش‌ها و تشخیص

 دکتر ادیبی با داشتن تخصص در این زمینه، معمولاً تبخال را تنها با نگاه کردن به آن تشخیص می‌دهد. گاهی اوقات، ایشان برای تأیید تشخیص، نمونه‌ای از مایع تاول برداشته و آن را برای تشخیص وجود ویروس تبخال به آزمایشگاه می‌فرستد.

درمان و دارو

در اکثر موارد حمله تبخال در ناحیه صورت معمولا 1 تا 2 هفته و در ناحیه تناسلی 2 تا 4 هفته بهبود پیدا میکنند. به هر حال، داروهای موجود را می‌توان به 3 گروه تقسیم کرد:

• داروهای ضدویروس: برای سرعت دادن به بهبود
• داروهای غیرضدویروس: برای کاهش تحریک‌پذیری
• مسکن‌ها

 برای انتخاب گزینه درمانی مناسب باید با دکتر ادیبی مشورت کنید.

داروهای ضدویروس

انواع مختلفی از داروهای ضدویروس تجویزی وجود دارد که سرعت بهبود را افزایش می‌دهند؛ این داروها تنها زمانی مؤثر هستند که به محض بروز علائم استفاده شوند. آن‌ها نمی‌توانند از بروز مجدد تبخال در آینده جلوگیری کنند (ویروس را از بین نمی‌برند). نمونه‌های این داروها عبارتند از:

• آسیکلوویر (زریز، زوویراکس)
• والاسیکلوویر (والترکس)
• فامسیکلوویر (فامویر)
• پنسیکلوویر (دناویر)

آن‌ها در اشکال زیر تجویز می‌شوند:

• قرص
• کرم
• تزریق (برای عفونت‌های بسیار شدید)

در کل، قرص‌ها بهتر از کرم‌ها جواب می‌دهند.

داروهای غیرضدویروسی

این داروها تحریک‌پذیری و ژنژیواستوماتیت را تسکین داده اما به فرایند بهبود سرعت نمی‌دهند، البته اگر تبخال‌ها خیلی خشک، خارش‌دار یا دردناک باشند به رفع سریع‌تر علائم کمک می‌کنند. نمونه این داروها عبارتند از:

• بونجلا
• بلیستکس
• سایمکس

مسکن‌ها

این داروها که به تسکین درد کمک می‌کنند عبارتند از:

• ایبوپروفن
• تایلنول (پاراستامول)

برای کودکان شکل مایع این داروها را تهیه کنید.

سایر درمان‌ها

بنزیدامین

به شکل دهان‌شویه یا اسپری بوده و به کاهش درد دهان یا گلو کمک می‌کند.

دهان‌شویه

به جلوگیری از عفونت‌های ثانویه و تشکیل پلاک کمک می‌کند. برای برخی مسواک زدن دندان‌ها با درد زیادی همراه است.

چسبندگی لب

گاهی اوقات بعضی نقاط لب‌ها به یکدیگر می‌چسبند. استفاده از یک کرم محافظ مانند وازلین این مشکل را حل می‌کند.

کاهش استرس

در مواردی که استرس باعث بروز مجدد تبخال می‌شود، استفاده از تکنیک‌های ریلکسیشن مانند مدیتیشن و تمرینات تنفس عمیق مفید خواهد بود.

راه‌هایی برای ریلکس کردن بدن

ورزش: ورزش مرتب یکی از بهترین راه‌ها برای مدیریت استرس است.

استفاده از تکنیک‌های ریکلس‌سازی: تمرینات تنفسی، ریلکس کردن عضلات و یوگا به تسکین استرس کمک می‌کنند.

• تمرینات تنفسی: این تمرینات شامل تنفس غلتان می‌شوند که نوعی تنفس عمیق است.
• ریلکسیشن پیشرونده عضلات: این تکنیک تنش موجود در عضلات را کم می‌کند. در این تکنیک هر بار یک گروه از عضلات، به صورت جداگانه، ریلکس می‌‌شود.

یوگا، تای چی، و کی گونگ: این تکنیک‌ها ترکیبی از ورزش و مدیتیشن هستند.

زنان باردار مبتلا به تبخال می‌بایست در مورد گزینه‌های درمانیشان با دکتر ادیبی مشورت کنند.

پیشگیری

 برای جلوگیری از سرایت تبخال به سایر افراد یا سایر بخش‌های بدن، می‌توانید اقدامات احتیاطی زیر را انجام دهید:

• در زمانی که تاول‌ها وجود دارند از تماس پوست با پوست ناحیه تبخال‌زده جلوگیری کنید.
• از استفاده مشترک از وسایل شخصی اجتناب کنید.
• دست‌هایتان را پاکیزه نگه‌دارید.