خارش پوست: علل و درمان

خارش پوست، حس ناخوشایندی در پوست است که شما را به خراشیدن و خاراندن پوست خود تحریک می‌کند. خارش پوست از علائم مشخصه بسیاری از بیماری‌های پوستی و از نشانه‌های غیر معمول برخی از بیماری‌های سیستمیک است. این خارش ممکن است موضعی یا عمومی باشد و می‌تواند به عنوان یک بیماری حاد یا مزمن رخ ‌دهد. خارش به مدت بیش از 6 هفته خارش مزمن نامیده می‌شود. خارش می‌تواند مقاوم به درمان و ناتوان‌کننده باشد و همچنین به عنوان یک چالش تشخیصی و درمانی محسوب شود.

مکانیزم محیطی

محرک‌های فیزیکی و مسیرهای عصبی

خارش می‌تواند توسط محرک‌های مکانیکی (لمس ملایم، فشار، ارتعاش و مالش)، حرارتی و الکتریکی مانند تحریک زیرپوستی یا تحریک مستقیم عصب ایجاد شود. مطالعات میکرونوروگرافی نشان داده‌اند که خارش و درد از طریق مسیرهای عصبی جداگانه‌ای منتقل می‌شود.

واسطه‌های شیمیایی

هیستامین یکی از واسطه‌های مهم خارش است، اگر چه سایر واسطه‌های شیمیایی نیز دخیل است. برخی از آنها مانند نوروپپتید، با انتشار هیستامین از ماست‌ سل‌ها عمل می‌کنند و خارش ناشی از آنها به آنتی‌هیستامین پاسخ می‌دهد. سایر واسطه‌ها مستقل عمل می‌کنند؛ بنابراین آنتی‌هیستامین در برخی از انواع خارش مؤثر نیست. داروهای مخدر (اپیوئید) موجب یک واکنش خارش مرکزی شده و همچنین به صورت محیطی با افزایش خارش ناشی از هیستامین عمل می‌کنند.

مکانیسم مرکزی

در بیماران مبتلا به تومورها و ضایعات سیستم عصبی مرکزی، خارش مقاوم به درمان مشاهده شده است. همچنین اعمال داروهای مخدر در بیهوشی اپیدورال می‌تواند به خارش منجر شود.

علت‌ها و عوامل خارش پوست

خارش با علل درماتولوژیک و سیستمیک همراه است و تعیین اینکه آیا با بثورات و ضایعات پوستی نیز همراه است، اهمیت دارد. ویژگی بثورات پوستی معمولاً تشخیص یک اختلال پوستی اولیه را قطعی می‌کند. چندین بیماری‌ پوستی با خارش همراه است.

خارش یک جزء مهم از برخی از اختلالات پوست (اگزمای پوستی آتوپیک، درماتیت هرپتی فرم / التهاب مزمن پوست، لیکن ساده مزمن و خارش ندولر) می‌باشد و این عوارض، به ندرت بدون حضور علامت خارش، تشخیص داده می‌شوند.

اختلالات پوستی مرتبط با خارش مزمن

بیماری‌های خود ایمنی

• درماتیت هرپتی فرم (التهاب مزمن پوست)
• درماتومیوزیت
• پمفیگوئید
• سندرم شوگرن

ژنتیک

• بیماری داریر
• بیماری هایلی-هایلی
• ایکتیوز (بیماری ماهیاک)
• سندرم شوگرن-لارسون

عفونت و آلودگی انگلی

• واکنش ویروس‌های بندپا برد
• عفونت قارچ پوستی (درماتوفیتوزیس)
• فولیکولیت (عفونت ریشه مو)
• زرد زخم و سایر عفونت‌های باکتریایی
• نیش حشرات
• شپش
• گال
• عفونت ویروسی

عوارض التهابی

• استئاتوز (پوست خشک)، شامل خارش پیری
• اگزمای آتوپیک
• درماتیت تماسی ( تحریکی، آلرژیک)
• واکنش‌های دارویی
• "درماتوز نامرئی"
• لیکن پلان ( خزه پوستی)
• لیکن ساده مزمن
• ماستوسیتوز (کهیر پیگمنتوزا)
• عرق‌سوز (میلاریا)
• پسوریازیس
• زخم و اسکار
• کهیر

عوارض نئوپلاستیک

• لنفوم پوستی سلول T یا میکوزیس قارچی (به‌ویژه سندرم سزاری)
• لنفوم پوستی سلول B
• لوسمی کوتیس

بارداری

• پمفیگوئید بارداری
• ضایعات پلی مورفیک بارداری
• خارش بارداری

علل سیستمیک خارش مزمن

بیماریهای غدد درون ریز و متابولیسم

• نارسایی مزمن کلیه
• دیابت (نامعلوم و ممکن است خارش به صورت موضعی در پوست سر باشد)
• پرکاری تیروئید
• کم کاری تیروئید
• بیماری کبدی (با یا بدون کلستاز)
• سوء جذب
• خارش یائسگی

بیماری‌های عفونی

• کرم‌های انگلی
• عفونت HIV
• بیماری انگلی

عوارض نئوپلاستیک و اختلالات هماتولوژیک

• بیماری هوچکین
• فقر آهن
• لوسمی
• لنفوم غیر هوچکین
• میلوم مولتیپل (میلوم متعدد)
• پلاسماسیتوما
• پلی سیتمی ورا

سرطان احشایی

• سندرم کارسینوئید
• تومورهای توده‌ای دهانه رحم، پروستات و یا روده بزرگ

بارداری

• خارش ناشی از بارداری (با یا بدون کلستاز)

داروها

• آلوپورینول
• آمیودارون
• مهارکننده‌های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین
• استروژن
• هیدروکلروتیازید
• هیدروکسی اتیل سلولز
• داروهای مخدر
• سیمواستاتین

سایر عوارض

• بیماری عصبی
• آبسه
• سکته
• ام. اس
• خارش نوتالژیا پارستتیکا
• تومورها
• بیماری روانی
• اختلالات اضطرابی
• افسردگی
• اختلال وسواسی جبری

تشخیص علت خارش

بررسی سیستم‌ها

بررسی تاریخچه مفصل بیمار در تشخیص خارش مزمن با منشأ ناشناخته، از جمله سلامت عمومی (تب، لرز، کاهش وزن) پوست (رنگ، عرق کردن، آستئاتوز/ خشکی و فقدان چربی پوست، پلتورا و یرقان)، مو (رشد، بافت، ریزش)؛ ناخن (خطوط بیو، اونیکولیز / جدا شدت صفحه ناخن، تغییر رنگ)؛ چشم (اگزوفتالموس / برآمدگی چشم، تغییر رنگ) و غدد درون ریز، سلول‌های خون‌ساز، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری تناسلی، وضعیت عصبی و ذهنی، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

معاینه فیزیکی

پوست بیمار باید برای یافتن هر گونه شواهدی از یک اختلال قابل تشخیص، مورد بررسی قرار گیرد:

• خارش (که باعث خراش سطحی شود) و یا مالش (تولید پاپول، ندول و پلاک ضخیم‌شدگی پوست) می‌تواند منجر به تغییرات ثانویه‌ای شود که نباید به عنوان یک اختلال پوستی اولیه شناخته شود، بلکه می‌تواند یک عارضه وابسته و ثانویه باشد.
• معاینه قسمت فوقانی کمر می‌تواند به این تشخیص کمک کند، زیرا این قسمت نسبتاً غیر قابل دسترس برای خاراندن است.

جستجوی شواهدی از آلودگی انگلی، به خصوص گال و شپش:

• معاینه پوست، مو و اندام تناسلی با خراشیدن پوست هم می‌تواند تشخیص دهنده اختلال باشد.
• بررسی درزهای لباس می‌تواند شپش بدن کثیف را شناسایی کند. (بیماری ولگردان / شپش).

یک بررسی کامل فیزیکی برای یافتن سایر علائم پوستی ذکر شده، ضروری است:

معاینه لگن و رکتوم و همچنین بررسی غدد لنفاوی، کبد و طحال از اهمیت برخوردار است.

تحقیقات و آزمایشات لازم

در برخی از موارد، تشخیص علت خارش با بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و یا مطالعات بالینی (مانند علائم گال یا جرب) محرز می‌شود. در غیر این صورت، مطالعات آزمایشگاهی ممکن است نشان دهنده علت خارش باشد.

در مورد بیمار فاقد نتایج مربوطه، بررسی اولیه شامل شمارش کامل خون، پانل کامل متابولیسم بدن، آنتی بادی‌های هپاتیت C، TSH و رادیوگرافی قفسه سینه است.

بیماران مبتلا به خارش مزمن ایدیوپاتیک، در صورت باقی ماندن علائم خود باید تحت دوره ارزیابی مجدد قرار گیرند، زیرا یک اختلال اصلی ممکن است بعداً آشکار شود.

روش‌های درمان خارش

مفاهیم کلی و درمان موضعی و سیستمیک

تشخیص و درمان علت زمینه‌ای خارش، موثرترین راه درمان آن است. درمان علامتی باید در حالی تجویز شود که عارضه اصلی در حال درمان است. کمپرس سرد و حمام سرد ممکن است به تسکین خارش کمک کند. ایجاد یک محیط سرد در خانه و محل کار نیز موثر است. استعمال لوسیون خنک کننده حاوی کالامین، پراموکسین یا منتول و کافور نیز مفید است.

درمان موضعی

• بی حس کننده‌ها
• ضد خارش‌ها
• عوامل خنک کننده
• کورتیکواستروئیدها
• نرم کننده‌ها

درمان سیستمیک

• آنتی هیستامین‌ها
• کورتیکواستروئیدها
• داروهای آنتاگونیست گیرنده‌های مخدر

فتوتراپی

• اشعه ماورای بنفش B، باند پهن و یا باند باریک
• اشعه ماورای بنفش A1

روش‌های متفرقه

• طب سوزنی
• کرم کپسایسین
• تحریک الکتریکی ترنسکوتنئووس

درمان اختلالات خاص

بیماری مزمن کلیوی

غیر از روش‌های درمان عمومی که قبلاً ذکر شد، بیماری خفیف ممکن است به فتوتراپی UVB و اریتروپویتین پاسخ دهد. درمان دوم شامل زغال فعال شده خوراکی، کلستیرامین و نالترکسون ( داروی آنتاگونیست مسدود کننده گیرنده‌های مخدر) است. درمان سوم شامل تالیدومید و پاراتیروییدکتومی است.

دیالیز می‌تواند خارش را تا حدی کاهش دهد، اما به ندرت موجب بهبود قابل توجهی در خارش می‌شود. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که در عارضه خارش پوست بدن، سطح هورمون پاراتیروئید افزایش می‌یابد و این به عنوان یک عامل کمک‌کننده قلمداد می‌شود. خارش این بیماران پس از پاراتیروییدکتومی تسکین می‌یابد. اما پیوند کلیه درمان قطعی است.

بیماری کلستاز

رزین‌های تبادل یونی، مانند کلستیرامین، احتمالاً با کاهش سطح املاح صفراوی و سایر مواد خارش‌زا عمل می‌کنند. اعتقاد بر این است که تغییر انتقال‌ عصبی مرکزی اوپیودرژیک، یک عامل کمک‌کننده است و داروهای آنتاگونیست مخدر مانند نالوکسان و نالترکسون، مفید می‌باشد. درمان دوم شامل ریفامپین است، که ثابت شده موجب کاهش خارش در بیماران مبتلا به سیروز صفراوی اولیه، اورسودوکسی کولیک اسید، SSRI (بازدارنده‌های بازجذب سروتونین) و S- آدنوزیل متیونین می‌شود. درمان سوم عبارتند از نور درمانی با UVB، دیالیز آلبومین خارجی، پلاسما و درونابینول و کانابینوئید.

پلی سیتمی ورا

آنتی هیستامین‌ها معمولاً بی‌تاثیرند، اما پسورالن علاوه بر نوردرمانی با ماوراء بنفش (PUVA) در برخی بیماران مفید بوده است. آسپرین مؤثر گزارش شده است و یک آزمایش نشان داد که SSRI ها (بازدارنده‌های بازجذب سروتونین) نیز مؤثر هستند.

چه زمانی باید به یک متخصص مراجعه کرد؟

با پزشک خود تماس بگیرید، اگر خارش شما:

• • شدید است.

• • برطرف نمی‌شود.

• • نمی‌توانید آن را به راحتی توجیه کنید.

• اگر علائم دیگری دارید که قابل توجیه نیستند.