کرایوتراپی: موارد استفاده و مزایا

کرایوتراپی (یا سرما درمانی)، یک روش درمانی خاص است که در آن ضایعات سطحی پوست، تحت انجماد قرار می‌گیرند. ممکن است انجماد مناسب‌ترین راه درمان برای انواع مختلفی از ضایعات پوستی باشد. این روش  نسبتاً ارزان، ایمن و قابل‌اعتماد است. بااین‌حال، مهم است که ضایعه پوستی به‌طور دقیق تشخیص داده‌شده باشد. از این روش در درمان ملانوم (نوعی ضایعه سرطانی) یا هر ضایعه رنگی دیگری که می‌تواند ملانوم باشد، نباید استفاده شود.

موارد مصرف کرایوتراپی

• زگیل‌های ویروسی در کودکان و بزرگ‌سالان
• کراتوز سبورئیک (زگیل سالخوردگی)
• اکتینیک کراتوز (ضایعه‌ای پیش سرطانی که در اثر نور خورشید ایجاد می‌شود)
• زگیل آبکی در بزرگ‌سالان
• زوائد و یا تگ‌های پوستی

دکتر ادیبی گاهی اوقات سرطان‌های کوچک پوستی مانند: سلول‌های بازال سطحی و یا کارسینوم سلول‌های سنگفرشی (بیماری بوون " Bowen's disease") را نیز منجمد می‌کنند، اما این روش همیشه موفق آمیز نیست، بنابراین لازم است پیگیری و مراقبت‌های بعدی در این خصوص لحاظ شود.

مواد مورد استفاده برای منجمد کردن ضایعات پوستی

 موادی که برای منجمد کردن ضایعات پوستی استفاده می‌شود، عبارت‌اند از:

• نیتروژن مایع (رایج‌ترین ماده‌ای که توسط پزشکان مورداستفاده قرار می‌گیرد).
• یخ دی‌اکسید کربن (20 سال پیش متداول‌ترین ماده محسوب می‌گردید).
• دی متیل اتر و پروپان یا DMEP

فرایند درمان کرایوتراپی در کلینیک ما

قبل از درمان

• ابتدا دکتر ادیبی به‌دقت ضایعات پوستی شما را معاینه می‌کند. سپس پزشک تشخیص می‌دهد که آیا روش کرایوتراپی برای شما مناسب است یا نه.
• اخذ آگاهانه رضایت‌نامه

آماده‌سازی تجهیزات و محیط برای درمان

• عینک محافظ و دستکش پوشیده می‌شود.
• نیتروژن مایع به درون یک سیلندر مخصوص اسپری کننده ریخته می‌شود و یا اگر از سوآپ پنبه‌ای (ابزاری شبیه گوش پاک‌کن) استفاده می‌شود، نیتروژن مایع در داخل یک ظرف غیر تراوا قرار داده می‌شود.
• استفاده از سوآپ پنبه‌ای متداول است، اما آن‌ها باید فقط برای ضایعات خوش‌خیم استفاده شوند، زیرا که در مقایسه با روش اسپری کردن، عملکرد ضعیف‌تر دارند.

روش‌های کرایوتراپی

• نیتروژن مایع
• یخ دی‌اکسید کربن
• DMEP

پس از درمان

• با توجه به توصیه‌های سازنده، به‌صورت دوره‌ای نازل دستگاه اسپری کننده باید تمیز و سترون بشود.
• درصورتی‌که نازل دستگاه به‌صورت مستقیم با پوست بیمار تماس داشته باشد، باید با دستگاه ضدعفونی‌کننده اتوکلاو استریل شود (مطابق دستورالعمل‌ها و استانداردهای مربوط به استریل کردن).
• سیلندر نگه‌دارنده مایع منجمدکننده باید تمیز شود.
• اطلاعات ضایعه و نحوه درمان در پرونده بیمار ثبت گردد. مواردی همچون:
  • رضایت‌نامه اخذشده از بیمار.
  • دستورالعمل خاصی که پزشک توصیه نموده.
  • محل ضایعه.
  • مدت‌زمان بکار گیری نیتروژن مایع برای بیمار.
  • دستورالعمل‌های لازم پس از درمان.

ناحیه تحت درمان

• در عرض چند ساعت ممکن است در محل درمان تاول (روشن، قرمز یا بنفش) ایجاد شود.
• ممکن است خونریزی رخ دهد (هرچند معمول نیست).
• در عرض چند روز تاول کوچک شده و تبدیل به یک زخم کوچک می‌شود.
• تورم ظرف چند روز فروکش می‌کند.
• ترمیم پوست معمولاً به نوع ضایعه و محل قرارگیری آن بستگی دارد. معمولاً زخم ناحیه تحت درمان در عرض یک هفته بعد از کرایوتراپی، لایه‌برداری می‌شود. در مورد ضایعات کراتوز اکتینیک صورت و ضایعات مشابه دست، پس از حدود سه هفته ناحیه تحت درمان التیام می‌یابد. ممکن است زخم‌های موجود در نواحی تحتانی بدن برای التیام سه ماه یا بیشتر زمان نیاز داشته باشند.
• ممکن است یک نشانه سفید (هیپوپیگمنتیشن) و یا زخم در ناحیه تحت درمان ایجاد شود.

مراقبت‌های پس از درمان

به‌احتمال‌زیاد در عرض چند ساعت، ناحیه تحت درمان تاول خواهد زد. گاهی اوقات تاول شفاف است و گاهی اوقات به دلیل خونریزی، قرمز یا بنفش می‌باشد (این موضوع ضرری ندارد). اگر درمان در نزدیک چشم صورت پذیرفته باشد، ممکن است پلک‌ها دچار تورم شوند، بخصوص در هنگام صبح، اما در عرض چند روز برطرف می‌شوند. به‌تدریج در عرض چند روز،  زخم و تاول ناحیه تحت درمان فروکش خواهند نمود. معمولاً توجه ویژه‌ای در مرحله بهبودی موردنیاز نیست. می‌توان ناحیه تحت درمان را به‌آرامی یک یا دو بار در روز شستشو داد، ناحیه تحت درمان باید تمیز نگه داشته شود. پانسمان کردن ناحیه، اختیاری است، اما اگر ناحیه تحت درمان در معرض آسیب‌دیدگی و یا اصطکاک با لباس قرار داشته باشد، بهتر است روی آن پانسمان شود. هنگامی‌که تاول خشک و فروکش نمود، می‌توان از روغن وازلین استفاده کرد. از دست‌کاری ناحیه خودداری کنید. در روی صورت، ناحیه تحت درمان، ظرف 5 الی 10 روز لایه‌برداری می‌شود، در مورد پوست دست ممکن است 3 هفته طول بکشد. جراحت و یا زخم موجود در قسمت پایینی پا ممکن است تا 3 ماه ادامه داشته باشد، زیرا که التیام زخم‌ها در این ناحیه به‌کندی صورت می‌پذیرد. ایجاد عفونت ثانویه غیرمعمول است. اگر رخ دهد، ممکن است باعث افزایش درد، تورم، افزایش مایع زردرنگ در داخل تاول، ترشحات چرکی و یا قرمزی در اطراف منطقه درمان شود. اگر موضوعی باعث نگرانی شما شد، با پزشک خود به مشورت بپردازید: ممکن است، ضدعفونی‌کننده‌ها موضعی و یا آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی لازم باشد.

نتایج نهایی

پس ‌از انجماد استاندارد یک کراتوز اکتینیک، کراتوز سبورئیک یا زگیل‌های ویروسی، پوست می‌تواند کاملاً طبیعی به نظر رسیده، بدون آنکه نشانه‌ای از ضایعه اصلی باقی بماند. بااین‌حال، ممکن است کرایوتراپی منجر به ایجاد یک نشانه سفید (هیپوپیگمنتیشن) و یا جای زخم گردد، به‌خصوص هنگامی‌که انجماد عمیق و یا طولانی‌مدت باشد، همانند مواقعی که برای برطرف کردن یک ضایعه سرطانی موردنیاز است. گاهی اوقات نشانه سفید در اثر انجمادهای کوچک نیز رخ می‌دهد. این نشانه سفید می‌تواند به‌صورت قابل‌توجهی نمایان باشد، به‌خصوص در کسانی که پوست تیره‌تری دارند. اگرچه در اکثر موارد ظاهر این نشانه باگذشت زمان بهبود خواهد یافت، اما ممکن است تغییر رنگ دائمی بر روی پوست ایجاد شود. ممکن است ضایعات پوستی به این روش درمانی پاسخ ندهند و یا ممکن است پس از گذشت مدت‌زمانی، ضایعه مجدداً عود نماید، ممکن است در این شرایط به تکرار کرایوتراپی، عمل جراحی و یا روش‌های درمانی دیگر، نیاز باشد. انجماد شدید بر روی لایه‌های پوست، بخصوص لایه سطحی پوشاننده عصب‌های حسی (مانند درمان زگیل ویروسی در انگشت)، می‌تواند به بی‌حسی موضعی پوست منجر شود. این حالت معمولاً در عرض چند هفته یا چند ماه به حالت عادی بازمی‌گردد.

سؤالات رایج

آیا این روش بی‌خطر است؟

بله. استفاده مستقیم کرایوتراپی در نواحی خاص بدن و یا استفاده از اتاق‌های مخصوص کرایوتراپی که کل بدن را پوشش می‌دهد، بیش از 30 سال است که استفاده می‌شود. هیچ واکنش منفی خاصی تاکنون گزارش نشده است.

آیا این روش راحت است؟

قبل از ورود افراد به کریو سونا (اتاقک‌های مخصوص کرایوتراپی)، باید از لباس‌های محافظتی استفاده نمایید. این لباس‌ها شامل: جوراب نخی، لباس‌زیر پنبه‌ای (برای مردان) و دستکش می‌باشد. همچنین به شما یک باند نخی ارائه می‌شود که با آن می‌توانید گوش‌های خود را پوشش دهید. یک ماسک یک‌بارمصرف هم برای پوشش دهان شما ارائه می‌شود. مدت‌زمان درمان کوتاه (2 الی 3 دقیقه) است و از سرمای "خشک" استفاده می‌شود، بنابراین برای شما بسیار قابل‌تحمل خواهد بود. در آخر جلسه درمانی، ممکن است، شما احساس سوزن سوزن شدن داشته باشید، که بلافاصله پس از درمان از بین خواهد رفت.

بعد از درمان چه احساسی خواهم داشت؟

در طول هر جلسه درمانی بدن هورمون اندورفین تزریق می‌کند، این هورمون باعث می‌شود احساس خوبی در شما ایجاد شده و پرانرژی‌تر گردید. احساس شادابی شما پس از هر جلسه درمانی تا روزها می‌تواند ادامه داشته باشد.

به چند جلسه درمان نیاز خواهم داشت؟

بسته به شرایط شما، در ابتدا نیاز است به‌طور متوالی 5 الی 10 جلسه درمانی (بافاصله یکی دو روز، به‌عنوان‌مثال: سه بار در هفته) داشته باشید، تا حداکثر نتیجه مطلوب را به دست آورید. پس‌ازآن برای حفظ نتایج به‌دست‌آمده و افزایش بهبودی، می‌توانید فاصله درمان را بیشتر نمایید (به‌عنوان‌مثال یک‌بار در هر هفته یا دو هفته یک‌بار).

آیا قبل و یا بعد از درمان باید دوش بگیرم؟

نه، نیازی نیست. این روش کاملاً خشک است و پوست شما مرطوب نخواهد شد.